Սովորեցնել հմտություններ, որ փոփոխություններ են բերում․ հարցազրույց Իրենա Պոպիաշվիլիի հետ
![](thumbs/808x420/media/2023/11/630.jpg)
«Ինչպե՞ս գոյատևել որպես սկսնակ արվեստագետ» ուսումնական ծրագրի սկզբում համադրող Աննա Գարգարյանի գլխավորած պորտֆոլիոյի ստեղծման աշխատարանից հետո ծրագիրն իր մասնակիցներին երկրորդ հնարավորություն տվեց կատարելագործել իրենց պորտֆոլիոները Վրաստանից ժամանած հատուկ հյուրի` Իրենա Պոպիաշվիլիի հետ: Նախկինում նա եղել է Նյու Յորքի Նյուման Պոպիաշվիլի պատկերասրահի հիմնադիր և համասեփականատերը (2005-2012թթ.), և այժմ մի քանի նախաձեռնություններ է իրականացնում Թբիլիսիում՝ որպես անկախ համադրող: Այս հարցազրույցում նա խոսում է ԺԱԻ-ում անցկացրած պորտֆոլիոների վերանայման իր աշխատարանի մասին և կիսում իր մտքերը վրացական ժամանակակից արվեստի մասին:
Ի՞նչն է Ձեզ ամենաշատը տպավորել պորտոֆոլիոների մեջ, որոնք վերանայել եք մասնակիցների հետ։
Իրենա Պոպիաշվիլի – Մի բան, որը հետևողականորեն հայտնվում էր բոլոր պորտֆոլիոներում, այն էր, որ մասնակիցները ոչ պրոֆեսիոնալ կերպով են լուսանկարում իրենց աշխատանքները: Նրանք հիմնականում ունեն իրենց աշխատանքի շատ վատ վավերագրում: Սա պարզապես հմտություն է, որը նրանք պետք է սովորեն, որպեսզի կարողանան ավելի լավ ներկայացնել իրենց աշխատանքները, ցուցահանդեսները կամ ինստալյացիաները: Մյուս կողմից, ամենաուժեղ աշխատանքները, որոնք ես տեսել եմ պորտֆոլիոներում, հիմնականում վիդեոներ էին: Չնայած նրանք հայերեն էին, բայց ես զգում էի այն սարկազմն ու հումորը, որ նրանք փորձում էին փոխանցել:
Ի՞նչ նմանություններ և տարբերություններ եք նկատել մասնակիցների պորտոֆոլիոների և վրաց արվեստագետների պորտֆոլիոների միջև։
Ի․ Պ․ – Ես նկատեցի, որ մասնակիցների աշխատանքները հակված են ավելի շատ արձագանքելու երկրի քաղաքական իրավիճակին, մի բան, որը ես գրեթե ընդհանրապես չեմ տեսնում Վրաստանում։ Երիտասարդ վրացի արվեստագետներն իրականում շահագրգռված չեն քաղաքական խնդիրներով զբաղվել: Թեև մենք ունենք արվեստագետների կոլեկտիվ, որը կոչվում է Bouillon Group, որը պարբերաբար պերֆորմանսներ է անում՝ ի պատասխան քաղաքական և սոցիալական իրադարձությունների:
Իսկ մեզ միավորում է, կարծում եմ, «նյութի խնդիրը»: Հայ և վրացի արվեստագետներն իրականում ուշադրություն չեն դարձնում իրենց օգտագործած նյութերի որակին կամ ամբողջականությանը։ Եթե խոսենք ժամանակակից գեղանկարչության մասին, ապա ես մտածում եմ Էյվերի Սինգերի մասին, ամերիկացի արվեստագետ, ով օգտագործում է համակարգչային ծրագրերի և արդյունաբերական նյութերի երկբևեռ լեզուն՝ միաժամանակ հեռացնելով արվեստագետի ձեռքի հետքը: Սա այն է, ինչ ես հաճախ եմ ասում Թբիլիսիում իմ ուսանողներին. ձեզ հասանելի չեն այն նյութերը, որոնք օգտագործում են ձեր արևմտյան գործընկերները: Տարածաշրջանի արվեստագետները հակված են նկարել այնպիսի նյութերի վրա, որոնք նախատեսված չեն նկարելու համար: Սա վերաբերում է նաև լուսանկարչությանը։
Ի՞նչ երեք խորհուրդ կտայիք սկսնակ արվեստագետներին։
Ի․ Պ․ – Առաջին հերթին նրանք պետք է շատ աշխատեն իրենց պորտֆոլիոյի վրա և այն միշտ արդիական պահեն: Կարևոր է իմանալ, թե ինչպես ներկայանալ: Սա հմտություն է, որը նրանք պետք է սովորեն և տիրապետեն: Երկրորդ, դուք պետք է տեղյակ լինեք, թե ինչ է կատարվում արվեստի աշխարհում և մտածեք ձեր մասին այս գլոբալ համատեքստում: Ինչո՞ւ։ Որովհետև ո՛չ Հայաստանում, ո՛չ Վրաստանում մենք չունենք շուկա, որի ներսում կարող ենք մեզ սահմանել, ուստի պետք է իմանանք շուկան և Արևմուտքում սահմանված դիսկուրսները։ Դուք պետք է նայեք, թե որն է հաջողության սահմանումը արևմտյան եզրույթներով և գտնեք, թե ինչպես կարող եք համապատասխանաբար դիրքավորվել: Երբ փոքր երկրից ես, պետք է շատ բան իմանաս։ Սա մեր առավելությունն է. մենք նրանց մասին ավելի շատ գիտենք, քան իրենք՝ մեր: Ձեզնից է կախված՝ որոշել, թե ինչպես եք տեղավորվում այնտեղ: Թույլ մի տվեք, որ որևէ մեկը ձեզ սահմանի: Դա շատ կարևոր է:
Եվ երրորդ՝ պետք է խելացի լինել կարիերա կառուցելու առումով։ Դուք պետք է կազմեք այն պատկերասրահների ցուցակը, որտեղ ձեր աշխատանքները կարող են ցուցադրվել, և համադրողների ցուցակ, որոնց կարող է հետաքրքրել ձեր մոտեցումը: Դուք պետք է ճանապարհ գտնեք այդ մարդկանց հետ կապվելու, որպեսզի նրանք նայեն ձեր աշխատանքը և տեսնեն, թե արդյոք նրանք կարող են այն ցուցադրել, օրինակ, խմբային ցուցադրություններում: Համադրողները և պատկերասրահները միշտ լսում են արվեստագետների առաջարկությունները: Այսպիսով, եթե դուք ճանաչում եք հաջողակ արվեստագետի, ցույց տվեք նրան ձեր աշխատանքը, քանի որ արվեստագետները հակված են միմյանց երաշխավորել:
Դուք վերադարձաք Վրաստան Նյու Յորքից 2012թ-ին։ Այդ ժամանակից ի վեր ինչպե՞ս եք ներգրավված եղել արվեստի տեղական դաշտում։
Ի․ Պ․ – Վերադառնալուց հետո ես ինը ամիս աշխատել եմ որպես Թբիլիսիի արվեստի պետական ակադեմիայի ռեկտոր, որից հետո՝ Թբիլիսիի ազատ համալսարանում։ Այնտեղ ես ստեղծեցի բակալավրիատի ծրագիր՝ վիզուալ արվեստի, ճարտարապետության և դիզայնի դպրոց։ Կարծում եմ, որ կրթությունը ամենակարևոր բանն է, որը կարող է փոփոխություններ բերել: Դա այն խարիսխն է, որն ինձ պահում է այս երկրում: Ազգային պատկերասրահում բազմաթիվ ցուցահանդեսներ եմ կազմակերպել, բայց հասկացա, որ ոչ մի ցուցահանդես այնքան մեծ փոփոխություն չի կարող անել, որքան կրթությունը:
Սկզբում ես նկատեցի, որ Վրաստանում ցուցադրությունները վատ էին արվում, քանի որ համադրման պրակտիկա չկար։ Մենք, անշուշտ, ունենք շատ լավ արվեստի պատմաբաններ, բայց ցուցահանդես կազմակերպելու համար պետք է մտածել տարածական և համատեքստային: Մեր ծրագրի առանձնահատկությունն այն է, որ յուրաքանչյուր կիսամյակում կազմակերպում ենք երկու ցուցահանդես, ուստի ուսանողներն ավարտելուց հետո մասնակած են լինում տասնվեց խմբային ցուցահանդեսի: Եվ ես պետք է ասեմ, որ իմ ծրագիրը արդյունք տվեց. Թբիլիսիում այժմ ավելի ու ավելի լավ ցուցահանդեսներ են անցկացվում:
2013 թվականին Թամունա Գվաբերիձեի հետ հիմնել եմ նաև «Պոպիաշվիլի Գվաբերիձե պատուհանի նախագիծը»։ Քանի որ շատ քիչ մարդիկ էին այցելում պատկերասրահներ, մենք որոշեցինք արվեստի գործերը ցուցադրել Ռուսթավելի պողոտայի չօգտագործված առևտրային ցուցափեղկերում: Դա հիանալի հնարավորություն էր ցուցադրելու երիտասարդ արվեստագետների, որոնց այլ վայրերում չէին ցուցադրում: Եվ իմ վերջին նախագիծը՝ Kunsthalle Tbilisi-ն, շարժուն տարածք է, որը ես համահիմնադրել եմ 2017 թվականին, երբ հասկացա, որ լավագույնը՝ վրացի արվեստագետներին միջազգային արվեստագետների հետ ցուցադրելն է, որպեսզի կարողանամ համատեքստային դարձնել նրանց աշխատանքները: Այդ նախագիծը շատ հաջող է եղել վրացի արվեստագետների կարիերան առաջ մղելու համար։ Ընդհանուր առմամբ, իմ նպատակն է ցույց տալ, որ միջազգային կարիերա ունենալու համար ձեզ հարկավոր չէ տեղափոխվել Բեռլին կամ Նյու Յորք: Այժմ դա կարող եք անել Թբիլիսիից կամ Երևանից:
Վերջերս Դուք համա-համադրել եք «Սահմանագծային զարդանախշեր» ցուցահանդեսը Երևանի Ժողովրդական արվեստների թանգարանում հայ արվեստագետ Արաքս Սահակյանի հետ։ Մինչ օրս այդքան էլ շատ չեն համագործակցության օրինակները Հայաստանի և Վրաստանի միջև գեղարվեստական նախաձեռնությունների համատեքստում։ Ի՞նչ պետք է արվի, որ այդ երկու արվեստային դաշտերը մոտենան իրար։
Ի․ Պ․ – Ես անձամբ շատ մեծ հետաքրքրություն ունեմ Հայաստանի և հայկական արվեստի նկատմամբ, և կարծում եմ, որ շատ կարևոր է, որ իմ ուսանողները և վրացի արվեստագետների նոր սերունդը նույնպես հետաքրքրվեն դրանով։ Շատ կուզենայի ուսանողներիս բերել այստեղ, հատկապես Գյումրի, քանի որ սիրում եմ այդ քաղաքը։ Մերկուրովի թանգարանը շատ հետաքրքիր է։ Հարաբերությունների զարգացման ուղիներից մեկը կարող է լինել խմբային ցուցահանդեսների կազմակերպումը: Ես ծրագրում եմ խմբային ցուցահանդես կազմակերպել «Ինչպե՞ս գոյատևել որպես սկսնակ արվեստագետ» ծրագրի մասնակից մի քանի արվեստագետների հետ հաջորդ Թբիլիսիի Art Fair-ի շրջանակում (ապրիլի 11-ից 14-ը): Սա հիանալի հնարավորություն կլինի ավելի լայն լսարանի իրենց աշխատանքները ներկայացնելու համար, քանի որ սովորաբար տարբեր միջազգային համադրողներ են գալիս Թբիլիսիի Art Fair-ին: Եվ ես նաև կարծում եմ, որ մենք պետք է Թբիլիսիում ինչ-որ արվեստի կեցության ծրագիր կազմակերպենք, որպեսզի կարողանանք հրավիրել հայ արվեստագետներին և կապել նրանց տեղացի արվեստագետների հետ։ Կարող ենք նաև բաց ստուդիա նախաձեռնել, որպեսզի պատկերասրահների կառավարիչներն ու համադրողները գան ու տեսնեն իրենց աշխատանքը։
Հարցազրույցը՝ Աշոտ Փափազյանի